Nöropatik Ağrı: Semptomlar, Tanı ve Tedavi

Ağrı bir uyaranın varlığında, bazen de bir uyaran olmaksızın, kişide hoşa gitmeyen duyusal ve duygusal deneyim olarak tanımlanabilir (1). Ağrı her ne kadar hoşa gitmeyen duygulanım olarak basit bir şekilde tanımlansa da, canlı için hayati bir öneme sahiptir. Ağrının tanımında bahsedilen uyaranın varlığında veya uyaran olmaksızın terimleri, vücudun herhangi bir yerinde normal işleyişin bozulduğunu ve normal dışı bir durumun varlığını ve böyle bir durumun ortaya çıkması içinde bir uyaranın gerekli olmadığını işaret eder. Ağrı vücut sağlığı için çok önemli olan normal dışı durumu haber verme görevini üstlenir. Durumu haber alan ve değerlendiren canlı, refleks ve uygun davranışlar geliştirerek ağrıya neden olan hastalığın iyileştirilmesine çalışır. Böylesine önemli bir işleve sahip ağrı değişik şekillerde (altta yatan neden, süre, özellik, mekanizma vb) sınıflandırılmıştır. Mekanizmalarına göre sınıflandırılan ağrı çeşitlerinden biri de nöropatik ağrıdır (1).
Merkezi veya periferik sinir sisteminden kaynaklanan bir hastalık veya normal işleyişin bozulması sonucu olarak ortaya çıkan ağrı nöropatik ağrı olarak tanımlanır (1). Nöropatik ağrının nedenleri çok çeşitli ve farklıdır (diyabetin periferik sinirleri tutması, zona, sinir yaralanması, iğne sonrası sinir yaralanmaları, beyin kanaması veya beyin damarlarının tıkanması sonrası ortaya çıkan felç ile birlikte vb.). Sinir sistemi hasarını takiben ortaya çıkan değişik mekanizmalar nöropatik ağrı belirti ve bulguları ile nöropatik ağrı sendromuna yol açar (Tablo 1) (3).

Altta yatan hastalık ve neden ne olursa olsun nöropatik ağrı sendromu benzer klinik özellikleri paylaşır. Sinir sisteminin etkilenen bölümünden kaynaklanan nörolojik bulguların yanı sıra tabloya nöropatik ağrı semptomları eşlik eder. Ağrılar sürekli olabileceği gibi ataklar ve iyileşmeler halinde de olabilir. Bazen ağrılar günlerce sürerken bazen saniyeler, dakikalar sürer ve gün içinde defalarca tekrarlar. Gün içinde değişik zamanlarda ortaya çıkabilir. Özellikle diyabetik nöropatik ağrıda yanma şeklinde ki ağrılar geceleri artış gösterir. Sürekli olmayan ağrılar bazen çok kısa süreli bazen çok uzun süreli olarak ortaya çıkarlar. Aynı hastada farklı nöropatik ağrı semptomları (ör. Diabetes mellitusta kimi zaman yanma kimi zaman üşümeler, bazen iğnelenme bazen uyuşmalar gözlenir) olabileceği gibi farklı hastalıklarda benzer semptomlar görülebilir (ör. Guillain-Barre sendromunda ve Diabetes mellitusta yanma, iğnelenme gibi). Nöropatik ağrı sendromuna yol açan hastalığın değişik dönemlerinde farklı semptomlarla giden ağrılar görülebilir. Bazen bir ağrı tipi iyileşirken veya şiddeti azalırken farklı bir ağrı tipi ortaya çıkar. Nöropatik ağrı semptomları ve klinik özellikleri geniş bir yelpazede yer alır (Tablo 1) (4). Uyuşma gibi muayenede his kaybı ile ilişkili olan negatif belirtiler olabileceği gibi yanma, iğnelenme, elektrik çarpar gibi ağrı, parestezi (keçeleşme, karıncalanma) ve dizesteziler (ağrılı karıncalanma, iğnelenme), allodini (ağrılı olmayan bir uyaranın ağrıya neden olması; ör. Ayağa giyilen çorap, ayakkabı gibi giysilerin ayakta ağrıya neden olması) ve hiperaljezi (normalde ağrıya yol açan bir uyaranın olması gerekenden daha şiddetli ağrıya yol açması; ör. bir toplu iğne ucunun batışında çok fazla ağrı hissedilmesi) gibi pozitif semptomlarda olabilir. Nöropatik ağrı bir uyaranın varlığında ortaya çıkabildiği gibi, herhangi bir uyarı olmaksızın (kendiliğinden) ortaya çıkabilir. Yanma, elektrik çarpması şeklinde ağrı, saplanıcı ağrı, derin ağrı, karıncalanma-keçeleşme ve ağrılı iğnelenmeler kendiliğinden ortaya çıkar. Allodini (ağrılı olmayan bir uyaranın ağrıya neden olması; ör. Ayağa giyilen çorap, ayakkabı gibi giysilerin ayakta ağrıya neden olması), hiperaljezi (normalde ağrıya yol açan bir uyaranın olması gerekenden daha şiddetli ağrıya yol açması; ör. bir toplu iğne ucunun batışında çok fazla ağrı hissedilmesi) ve hiperpati ise uyaran varlığında ortaya çıkan nöropatik ağrı belirtileridir. Nöropatik ağrı belirtilerinden bir kaçı aynı hastada birlikte veya farklı zamanlarda görülebilir. Örneğin ayaklarda yanıcı ağrıları olan bir diabetik nöropatik ağrı hastasında elektrik çarpar tarzda veya saplanıcı ağrılar bir arada olabilir ya da yanıcı ağrılar iğnelenmeler ile birlikte görülebilir (3-11).